کد مطلب:1588 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:355
احکام مساقات و مغارسه
2246- اگـر انسان با كسی به این قسم اتفاق ببندد , كه مثلا درختهای میوه ای را كه میوه آن مال خود او اسـت , یا اختیار میوه های آن با او است تا مدت معینی به آن كس واگذار كند كه تربیت نماید و آب دهد و به مقداری كه قرار می گذارند از میوه آن بردارد , این معامله را مساقات می گویند.
2247- مـعامله مساقات در درختهایی كه میوه نمی دهد , در صورتی كه حاصل دیگری داشته باشد , مثل برگ و گل كه دارای مالیت قابل توجهی باشد - مانند درخت حنا كه از برگ آن استفاده می كنند - صحیح است .
2248- در مـعـامـلـه مـساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلكه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار كند و كسی كه كار می كند به همین قصد مشغول كار شود , معامله صحیح است .
2249- مـالـك و كـسـی كـه تربیت درخت ها را به عهده می گیرد , باید بالغ و عاقل باشند و كسی آنها را مجبور نكرده باشد , و نیز باید سفیه نباشند یعنی مال خود را در كارهای بیهوده مصرف نكنند , و هم چنین مالك نباید مفلس باشد ولی اگر باغبان مفلس باشد در صورتی كه مساقات مستلزم تصرف او در اموالی كه از تصرف در آنها منع شده نباشد , اشكال ندارد.
2250- مـدت مـساقات باید معلوم باشد , و باید مدت به قدری باشد كه در آن مدت به دست آمدن حاصل مـمكن باشد , و اگر اول آن را معین كنند و آخر آن را موقعی قرار دهند كه حاصل به دست می آید صحیح است .
2251- بـایـد سـهـم هر كدام نصف یا ثلث حاصل و مانند اینها باشد و اگر قرار بگذارند كه مثلا صد من از میوه ها مال مالك و بقیه مال كسی باشد كه كار می كند معامله باطل است .
2252- لازم نیست قرار معامله مساقات را پیش از ظاهر شدن حاصل بگذارند , بلكه اگر بعد از ظاهر شدن هم بگذارند , چنانچه كاری مانده باشد كه برای زیادی حاصل یا بهتر شدن آن یا سالم ماندنش از آفات لازم باشد , معامله صحیح است ولی اگر این چنین كاری باقی نمانده باشد , هر چند كاری كه مانند آبیاری كه برای تربیت درخت لازم است یا چیدن میوه یا نگهداری از آن باقی مانده باشد , صحت معامله محل اشكال است .
2253- معامله مساقات در بوته خربزه و خیار و مانند اینها بنابر اظهر صحیح است .
2254- درختی كه از آب باران یا رطوبت زمین استفاده می كند و به آبیاری احتیاج ندارد , اگر به كارهای دیگر مانند آنچه در مساله ( 2252 ) گذشت محتاج باشد , معامله مساقات در آن صحیح است .
2255- دو نـفـری كـه مـسـاقات كرده اند , با رضایت یكدیگر می توانند معامله را بهم بزنند , و نیز اگر در ضـمـن قـرارداد مساقات شرط كنند كه هر دو یا یكی از آنان حق بهم زدن معامله را داشته باشند , مطابق قـراری كـه گذاشته اند بهم زدن معامله اشكال ندارد , و اگر در ضمن معامله مساقات شرطی كنند و آن شرط عملی نشود , كسی كه برای نفع او شرط كرده اند , می تواند معامله را بهم بزند.
2256- اگر مالك بمیرد , معامله مساقات به هم نمی خورد و ورثه اش به جای او هستند.
2257- اگر كسی كه تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد , چنانچه در عقد , قید و شرط نكرده باشند كه خودش آنها را تربیت كند , ورثه اش به جای او هستند و چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند و اجیر هم نگیرند حاكم شرع از مال میت اجیر می گیرد , و حاصل را بین ورثه میت و مالك قسمت می كند و اگر در معامله قید كرده باشند كه خود او درختها را تربیت نماید , با مردن او معامله بهم می خورد.
2258- اگـر شـرط كـند كه تمام حاصل برای مالك باشد , مساقات باطل است , ولی در عین حال حاصل مال مالك می باشد , و كسی كه كار می كند نمی تواند مطالبه اجرت نماید , ولی اگر باطل بودن مساقات به جـهـت دیگر باشد , مالك باید مزد آبیاری و كارهای دیگر را به مقدار معمول به كسی كه درختها را تربیت كـرده بـدهـد , ولـی اگر مقدار معمول بیشتر از مقدار قرارداد باشد , و او از آن اطلاع داشته باشد , دادن زیادی لازم نیست .
2259- مـغـارسه آن است كه زمین را به دیگری واگذار كند كه در آن درخت بكارد , و آنچه عمل می آید مـال هر دو باشد , و این معامله بنابر اظهر صحیح است هر چند احتیاط در ترك آن است ولی برای رسیدن به نتیجه آن می توان معامله ای انجام داد كه بی اشكال صحیح است , مثلا دو طرف به این نحو با هم صلح و سـازش كـنـند , یا این كه در نهالها با هم شریك شوند , سپس باغبان خود را به مالك زمین برای كاشتن و تربیت و آبیاری سهم او در مدت زمانی معین به نصف منافع زمین اجاره دهد.